ಲಿಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರ

ಎಲ್ಲ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲೂ ಸ್ತ್ರೀಯರಿರುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ ಅವರ ಜೈವಿಕ/ದೈಹಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳಾದ ಲಿಂಗ, ಗಡ್ಡ, ಸ್ತನಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನಾಧರಿಸಿ ನಡೆಯುವುದು. ಇದಲ್ಲದೇ ಸ್ತ್ರೀ ಅಥವಾ ಪುರುಷರೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ದೈಹಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮೂರನೇ ಗುಂಪನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ದೈಹಿಕ ಲಿಂಗದ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಗುಂಪಿನೊಡನೆ ಕೂಡ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನಷ್ಡು ಜನ ತಮ್ಮ ಲಿಂಗವು ಸ್ಥಿರವಲ್ಲ; ಅವರ ಮನೋಭಿಪ್ರಾಯದಂತೆ,ಚಿಂತನೆಯಂತೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ವಾದಿಸುವುದನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು. ಇವರೆಲ್ಲರ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವಂತಹ ಅಂತಃಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದಲೇ ಸಾಮಾಜಿಕತೆಯ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುವುದು. ಈ ಎಲ್ಲ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲೂ ಸ್ತ್ರೀಯರು ಮತ್ತು ಪುರುಷರು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆ ಮಾತ್ರ ಸತ್ಯ. ಹಾಗಾಗಿ, ಜೈವಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಆಧರಿಸದೇ ಬೇರೊಂದು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಸಾಮಾಜಿಕ ವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತ್ತೇವೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಮನುಷ್ಯರು ಕಲಿತುಕೊಂಡು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಈ ಬಗೆಯ ಅಂತಃಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಲಿಂಗವ್ಯವಸ್ಥೆ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.

ಲಿಂಗ (ಸೆಕ್ಸ) ಎಂಬ ಜೈವಿಕ ವಾಸ್ತವ ಯಾವ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯ? ಮನುಷ್ಯರ ಲಿಂಗಾಧಾರಿತ ವರ್ತನೆಯು ಯಾವ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ರೂಪಿತವಾಗುವುದು? ಸಮಾಜ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ದತ್ತವಾದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಅಥವಾ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಸಮಾಜ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಈ ಜ್ಞಾನ ನಮಗೆ ಹೇಗೆ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುವುದು? ಈ ಬಗೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಲಿಂಗವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರ ಉತ್ತರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು.

ಈ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ನಾವು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದರೆ,

1. ಯಾವುದನ್ನು ಇದುವರೆಗೂ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧವೆಂದು ನಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದೇವೋ ಅವುಗಳನ್ನು ಪುನರ್ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದು. ಯಾವುದನ್ನು ನಾವು ನಿಸ್ಸಂದಿಗ್ಧ ಮತ್ತು ನಿಸ್ಸಂಶಯವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿರುವೆವೋ, ಅದನ್ನು ವಾಸ್ತವಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ತಾರ್ಕಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋಣದಿಂದ ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ಅಂದರೆ, ಕೇವಲ ಜನ್ಮದಿಂದ ಬಂದಂತಹ ಲಿಂಗವಲ್ಲದೇ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಂಶಗಳ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು.

2. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಲಿಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬೀರುವ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬೇಕು. ಮೇಲು ನೋಟಕ್ಕೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ, ದೈನಂದಿನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎನಿಸಿದರೂ ಕೂಡ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕ್ರಮವಿರುವುದು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತಃಕ್ರಿಯಗಳು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನಡೆಯುವುದು. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಕ್ರಮ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಯಾವುದು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಲು, ಗ್ರಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮನಸೋ ಇಚ್ಛೆ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲು, ರೂಪಿಸಲು, ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ನಾಶಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವುಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ನೀತಿ-ನಿಯಮಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವವು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ/ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವವು. ಈ ಮಾದರಿಗಳ ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪಾತ್ರ ಗಣನೀಯವಾಗಿದೆ. ಲಿಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಫುಟವಾಗಿ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯ.

ಮನುಕುಲದ ೫೦% ಜನರು ಮಹಿಳೆಯರು. ಆದರೆ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ಥಾನ, ಅವರ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ, ಪಾತ್ರ ಗು ಸ್ಥಿತಿ-ಗತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಾವು ಗಮನಹರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವಂತಹ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಬಳಕೆ, ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇರುವ ಅವಕಾಶಗಳು, ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯತೆಯ ಸ್ವರೂಪ, ಶೋಷಣೆಯ ರೂಪ ಹಾಗು ವಿಧಗಳು ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀ-ಪುರುಷರ ಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದಾಗ, ಮನುಷ್ಯರ ವರ್ತನೆ ಹಾಗು ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಚಿತ್ರಣ ದೊರಕಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಬಹು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಪುರುಷ ಕೇಂದ್ರಿತ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಸ್ತ್ರೀಯರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗಮನ ಹರಿಸುವ ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ವಿರಳವಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಸ್ತ್ರೀ ಕೇಂದ್ರಿತ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರುವುದು. ಇವು ಪ್ರಸ್ತುತ ವಾಸ್ತವಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬುಸುವುದಲ್ಲದೇ, ನಮ್ಮನ್ನು ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹಗಳಿಂದ, ತಪ್ಪು ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳಿಂದ, ಮಿಥ್ಯಾಕಲ್ಪನೆಗಳಿಂದ, ಹಾಗು ಅಸಂಬದ್ಧ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವವು.

೫೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ಮಹಿಳೆಯರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇಂದಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕಿನೊಡನೆ ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾತಿ ಸೌಲಭ್ಯ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿರುವ ಹುಡುಗಿಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಅನೇಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಪುರುಷರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿರುವರು. ಈ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಚಿತ್ರಣ ನೀಡುವವು?

ಐದನೆಯ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಅಂಡ್ ಹೆಲ್ತ್ ಸರ್ವೇ ೨೦೧೯-೨೧ (National Family and Health Survey 5, 2019-21: NFHS 5) ರ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡೋಣ:

1. ೧೫-೪೯ ವಯೋಗುಂಪಿನ ಎಲ್ಲ ಮಹಿಳೆಯರೂ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ, ಅವರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಸರಿಸುಮಾರು ೨೫% ಮಹಿಳೆಯರು ಮಾತ್ರ ವೇತನ ಸಹಿತ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತೆಲಂಗಾಣದಲ್ಲಿ ೪೫.೧%, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ೩೭% ಹಾಗು ಲಕ್ಷದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕನಿಷ್ಟ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ - ೨೦.೯% ಮಹಿಳೆಯರು ವೇತನ ಸಹಿತ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಈ ಸಮೀಕ್ಷೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಯಾವ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲೂ ಈ ಪ್ರಮಾಣ ೫೦% ತಲುಪಿರಲಿಲ್ಲ.

2. ಸರಾಸರಿ ೫೦% ಮಹಿಳೆಯರು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ಚಂಡೀಘಡ ಬಿಟ್ಟರೆ, ಇನ್ನೆಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೦೧೫-೧೬ ಕ್ಕಿಂತ ಜಾಸ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು.

3. ಸರಿಸುಮಾರು ೮೭.೭% ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಾಗು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ನಿರ್ಣಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ, ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರಮುಖ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳುವುದರ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗೆಯೇ, ಸಂಬಂಧಿಕರ ಮನೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನೂ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು ಅಥವಾ ಅವರ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

4. ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ೯೧% ಮಹಿಳೆಯರು ನಿರ್ಣಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರೆ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ೮೭% ಮಹಿಳೆಯರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಕುಟುಂಬದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿನ ನಿರ್ಣಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಮಹಿಳೆಯರ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಅನೇಕ ಧನಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಅವರು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಕುಟುಂಬದ ಆಹಾರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿದೆ, ಮಗು ಮತ್ತು ತಾಯಿಯ ಆರೋಗ್ಯ ಉತ್ತಮಗೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ ಹೆಚ್ಚಿದೆ.

5. ಮಹಿಳೆಯರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿರುವ ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಯನ್ನು ಅವರೇ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಪ್ರಮಾಣ ಕೂಡ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮಾಣ ೮೦.೯% ಆದರೆ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ೭೭.೪% ಆಗಿತ್ತು. ೨೦೧೫-೧೬ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಈ ಪ್ರಮಾಣ ೩೫% ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು. ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಜನಧನ ಯೋಜನೆ ಹಾಗು ಇತರ ಮೈಕ್ರೋಹಣಕಾಸು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಈ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿ, ಬಹು ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬಂದಿದೆ.

6. ನಗರದ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದ ಮಹಿಳೆಯರು ಭೂಮಾಲೀಕತ್ವ ಹೊಂದಿರುವರು. ಬಹುಪಾಲು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರು ಕೃಷಿಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ, ಭೂಮಾಲಿಕತ್ವ ಬಹು ಸಹಕಾರಿ ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿರುವುದು. ಕೃಷಿ ಕೆಲಸಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಾಯತ್ತ ನಿರ್ಣಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಜೀವನ ಮಟ್ಟಕ್ಕೂ ಇದು ಕಾರಣವಾಗುವುದು.

7. ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಫಲವತ್ತತೆಯ ದರವು ೨.೨ ರಿಂದ (೨೦೧೫-೧೬) ೨ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿರುವುದು. ಜನಸಂಖ್ಯಾ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿರುವುದಲ್ಲದೇ, ಮಹಿಳೆಯರ ಆರೋಗ್ಯ, ಜೀವನಮಟ್ಟದ ಸುಧಾರಣೆಗೂ ಇದು ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು. ಆದರೆ, ಬಿಹಾರ (೨೨.೯೮), ಮೇಘಾಲಯ (೨.೯೧), ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ (೨.೩೫), ಜಾರ್ಖಂಡ್ (೨.೨೬) ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರಗಳಲ್ಲಿ (೨.೧೭) ಫಲವತ್ತತೆಯ ದರ ಚಿಂತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುವುದು.

8. ೧೫-೧೯ ವರ್ಷದ ವಯೋಗುಂಪಿನ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ೭.೯% ಬಾಲಕಿಯರು ಗರ್ಭವತಿಯಾಗಿದ್ದರು/ತಾಯಿಯರಾಗಿದ್ದರು. NFHS - 4ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಇದು ಕೇವಲ ೧% ಇಳಿಕೆ ಮಾತ್ರ.

9. ಬಾಲ್ಯವಿವಾಹದ ಪ್ರಮಾಣ ಕೂಡ ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು: ೨೬.೮% ನಿಂದ ೨೩.೩

10. ಪ್ರತಿ ಮೂರರಲ್ಲಿ ಓರ್ವ ಮಹಿಳೆ ತಮ್ಮ ಪತಿಯಿಂದ ದೌರ್ಜನ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರು